Mimo, że o zdrowiu psychicznym mówi się otwarcie coraz częściej, to wciąż dość powszechnie profesje te są ze sobą mylone bądź rozumiane są jako równoznaczne.

Psycholog to osoba, która ukończyła studia magisterskie z zakresu psychologii. Tylko ona ma uprawnienia do prowadzenia diagnostyki psychologicznej i przeprowadzania testów psychologicznych. Może zajmować się orzecznictwem, rekrutacją, pracą badawczą oraz prowadzeniem różnego rodzaju szkoleń i warsztatów (np. komunikacyjne, biznesowe). Psycholog bez ukończenia szkoły psychoterapeutycznej nie ma uprawnień do prowadzenia psychoterapii. Jeśli potrzebujemy diagnozy czy opinii, wówczas warto udać się do psychologa. Spotkanie z tym specjalistą może być też owocne, jeśli poszukujesz wsparcia przy problemach dnia codziennego.

Psychoterapeuta to osoba, która ukończyła studia magisterskie humanistyczne (niekoniecznie psychologię) oraz odbyła specjalistyczne szkolenie psychoterapeutyczne (w jego ramach: trening teoretyczny, praktyczny, pracę pod superwizją oraz tzw. doświadczenia własne lub własną terapię). Prowadzi terapię, która ma na celu wypracowanie zmiany pożądanej przez klienta. Z jego pomocy korzystają osoby, które mierzą się np. z zaburzeniami osobowości, odżywiania, snu, zachowaniami obsesyjno-kompulsywnymi czy objawami psychosomatycznymi. Pomocy w formie terapii małżeńskiej lub rodzinnej szukają osoby, które przeżywają kryzys związany z trudnościami w relacji lub też potrzebują wsparcia w związku z aktualną sytuacją życiową (choroba, przeprowadzka, śmierć członka rodziny).

Psychiatra to lekarz medycyny, który ma specjalizację z psychiatrii. Działa głównie poprzez farmakoterapię. Często wsparcie psychiatryczne jest potrzebne przy depresji, manii czy schizofrenii. Psychiatra może współdziałać z psychoterapeutą w procesie leczenie klienta.

Psychologowie i terapeuci opierają się na różnych nurtach psychologicznych. Wśród głównych (i jednocześnie najbardziej zbadanych pod kątem skuteczności) koncepcji wyróżnia się:

• podejście psychodynamiczne – w nurcie tym za szczególnie ważne uznaje się wzmocnienie funkcji ego i uzyskanie wglądu, czyli uświadomienie sobie własnych, ukrytych motywów oraz mechanizmów, które stoją za odczuwanymi przez klienta trudnościami;
• podejście poznawczo-behawioralne – terapia skupia się wokół aktualnych trudności klienta – tj. wokół zachowań, które rozumiane są jako nieprzystosowawcze. Zmiana osiągana jest dzięki wprowadzeniu nowych zachowań poprzez wykorzystanie mechanizmów uczenia się uwzględniających rolę struktur poznawczych i przekonań jednostki;
• podejście humanistyczno-egzystencjalne – deficyty czy trudności rozumiane są jako efekt niezaspokojenia psychologicznych potrzeb człowieka. W terapii stwarzane są warunki, które sprzyjają rozwojowi osoby, samorealizacji oraz wyzwalaniu wewnętrznych sił leczących;
• podejście systemowe – według tego kierunku nie jest możliwe zrozumienie zachowania jednostki w oderwaniu od środowiska, w którym funkcjonuje. Próby wprowadzenia zmiany bez uwzględnienia kontekstu systemu, w jakim dana osoba funkcjonuje, skazane są na niepowodzenie lub na uzyskanie niesatysfakcjonującego efektu;

Obecnie często psychoterapeuci w swojej pracy wykorzystują elementy pochodzące z różnych szkół teoretycznych ( podejście integratywne).

Początki psychoterapii systemowej sięgają lat pięćdziesiątych XX wieku, kiedy to doszło do połączenia dwóch organizacji zrzeszających psychoterapeutów (Double Bind Communications Project oraz Menthal Research Institute). Wspólna praca obu zespołów doprowadziła do zwrócenia szczególnej uwagi na rolę rodziny w powstawaniu i utrzymywaniu się zaburzeń psychicznych oraz zagadnienie komunikacji pomiędzy członkami rodziny.

Terapia systemowa może mieć formę pracy indywidualnej, rodzinnej lub małżeńskiej w zależności od potrzeb klientów.

Ujęcie systemowe jest równoznaczne z widzeniem człowieka w szerszej perspektywie, tj. w środowisku w jakim funkcjonuje. Rzeczywistość z jaką przychodzi/ą klient/ci rozumiana jest jako pewna historia (lub ich zbiór), która uwzględnia specyficzną perspektywę, znaczenia oraz wyjaśnienia, jakie nadawane są danym wydarzeniom i elementom. Ważne wydaje się spojrzenie na trudności z uwzględnieniem roli jaką odgrywają względem danego środowiska (np. bliskich osób, współpracowników) oraz z drugiej strony wpływu środowiska na ich powstanie i podtrzymanie. Ułatwia to pracę nad zmianą.

Inną właściwą dla terapii systemowej ideą jest widzenie klienta jako osoby, która jest ekspertem w dziedzinie własnych przeżyć. Zadaniem terapeuty jest stworzenie optymalnych warunków dla odkrycia przez klienta(ów) własnych zasobów, które pozwolą osiągnąć pożądaną przez niego (nich) zmianę.

Dobry psychoterapeuta nie dostarczy pacjentowi „gotowców”, mając świadomość, że to klient jest ekspertem w sprawie rozwiązywania swoich trudności.

Terapia można przyrównać do drogi, której cel określa klient. Tylko on posiada mapę oraz kompas. Bez nich podróżnik błądzi, „kręci się w kółko”, traci energię. Rolą terapeuty jest pomoc klientowi w odnalezieniu mapy i kompasu oraz stworzenie takich warunków, w których może bezpiecznie uczyć się, jak je wykorzystywać.